Trikotillomani

Kişinin belirgin boşluklar oluşturacak şekilde sürekli ve tekrarlayıcı olarak saçını yolması durumuna trikotillomani denir. Trikotillomani aynı zamanda saç yolma hastalığı olarak da bilinir. Trikotillomani terimini ilk olarak 1889 yılında bir dermatolog kullanmıştır. Trikotillomani teriminin ilk kullanıldığı hasta ise bir çocuktur. Uzun süre önce fark edilen trikotillomani hakkında araştırmalar oldukça ihmal edilmiş ve günümüzde araştırmalar tekrar canlanmaya başlamıştır. DSM-5 (psikiyatrik tanı kitabı) geçmişte trikotillomaniyi bir dürtü kontrol bozukluğu olarak adlandırmış ve sınıflandırmıştır fakat daha sonra obsesif kompülsif bozukluk altında sınıflandırılmıştır.

 

Trikotillomaninin Belirtileri Nelerdir?

• Kişinin kendi saçını tekrar tekrar yolması sonucunda ciddi saç kaybı oluşması
• Saç yolma öncesinde veya bu dürtüye karşı çıkmaya çalışırken yaşanılan gerginlik
• Saç yolma sırasında haz alınması
• Saç, kirpik, kaş, sakal gibi vücut kıllarının yolunması durumu.

 

Trikotillomani Neden Olur?

 Trikotillomaninin nedeni hala tam olarak bilinememektedir. Trikotillomaniyi tetikleyen farklı bir çok sebep olduğu söylenmektedir. Ebeveynlerin boşanması, başka bir yere taşınma, okul ve sosyal ortam değişimleri, travmalar, kayıp ve yas gibi durumlarda tetiklendiğini belirten uzmanlar bulunur.

Aynı zamanda evrimsel açıdan trikotillomaninin bazı hayvanlarda görülen öz bakım hareketlerinin insanlardaki benzeri olduğunu iddia eden uzmanlar da bulunmaktadır.

Trikotillomani hastalarının aile bireylerinde de sıkça trikotillomani görülmesi genetik yatkınlık ihtimalini düşündürmektedir fakat genetik yatkınlık ile ilgili yapılan araştırmalar ve bulunan veriler henüz bir karar vermek için oldukça yetersizdir.

Psikolojik açıdan bakıldığında stres azaltma isteği ve duygusal dengesizliklerin trikotillomanide etken olduğu düşünülmektedir. Aynı zamanda saç yolma davranışına bağımlılık, aşırı düşük veya aşırı yüksek bilişsel kontrolün trikotillomaniye katkısı olduğu düşünülmüştür.

Trikotillomani hastalığının sonuçları hayatı ve işlevselliği kötü şekilde etkilemektedir. Kişilerin yolmayı durduramaması ve yolma sonucunda kafada, kaşta, kirpikte, sakalda veya soyulan yerde açılmaların olması durumu sosyal hayatta sıkıntılara oluşur.

Çoğu zaman trikotillomani hastaları oluşan boşlukları ve saç yolma davranışı aileden, arkadaşlardan ve sevilen insanlardan saklamaya çalışırlar. Saç yolma durumu kişilerde özgüven kaybına sebep olabilir ve sosyal izolasyon, içe kapanma gibi sonuçlar doğurabilir.

Trikotillomani genellikle 12-13 yaşlarında başlar. En sık yolunan bölgeler saç derisi, kaş ve kirpiklerdir.

 

Trikotillomani Tedavisi

 Trikotillomani için bilişsel davranışçı terapi kullanılabilir. Bu terapi alışkanlığı tersine çevirmek için kullanılır.

Trikotillomani durumunda alışkanlığın farkına varılması

Aynı zamanda bu davranışı tetikleyen durumların bulunması ve yok edilmesi gerekmektedir.

Stres tetikleyicilerini bulmak

Stresle başa çıkabilmeyi öğrenmek

Rahatlama becerileri geliştirmek

Saç çekilme anı fark edildiğinde durdurmak

Saçın çekilme anını gözlemek

Her gün kaç tel çekildiğini not etmek gibi davranışlar trikotillomani tedavisinde etkilidir.

 

Trikotillomanide hastaların tedaviye gelmesi çok önemlidir. Bu yüzden kıl çekme durumu başladığında ve kıl çekişlerden haz alınıp bu durum durdurulamadığında terapiye gitmek oldukça önemlidir. Trikotillomanide hastanın kendi kendisine kısa süreliğine kıl çekme durumunu durdurması mümkün olsa da bu başarı uzun sürmez ve kıl çekme durumu tekrarlanır. Bu yüzden iyileşme sürecinin terapi ile gitmesi gerekmektedir.

 

 

 

                                              Uzman Klinik Psikolog Tilbe Çankaya

 

 

Konkan, R., Şenormancı, Ö., Sungur, M. (2011). Trikotillomani: Tanı, Farmakoterapi ve Kognitif Davranışçı Terapisi, Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 21(3):265-74.

 

Hautmann, G., Hercogova, J., Lotti, T. (2002). Trichotillomania. J Am Acad Dermatol, 46 (6):807-826.